Sıhhi tesisat, yapı için gerekli olan suyun temini, depolanması, ısıtılması, yumuşatılması, basınçlandırılması ve dağıtımı, pis suyun atılması, atık suyun arıtılması, yağmur suyu tahliyesi ve yangın söndürme konularını içerir.
Temiz su tesisatı bina içerisinde su kullanımı için 25 mm boru ile döşenir. Pis su bina içerisinde kullanılan suyu kanalizasyona iletmek için daire sayısının çokluğuna göre 100‟lük 125‟lik 150″lik 200‟lük 250‟lik boru çapları ile döşenir. Sıhhi tesisat bir altyapı olduğu için ehliyetli kişiler tarafından yapılması önemlidir Çünkü sonradan çıkacak bir su kaçağı sebebiyle binanız hasar görebilir bu yüzden mağdur olan kişi sayısı oldukça fazladır.
Çağdaş dünyamızda insanların sağlıklı, güvenli, konforlu ve ekonomik bir şekilde yaşaması ve çağdaş yapılara sahip olmasında hiç şüphesiz ki tesisat mühendisliğinin önemi büyüktür. Her gün kendini yenileyen ve geliştiren önemli bir uzmanlık alanıdır. Yapının sıhhi tesisat projelerinin ön hazırlığında, mimari projeler üzerinde mimarlar ile birlikte boru geçiş yerleri ve cihaz yerleşimi konularında çalışmalar yapılmalıdır. Modern bir sıhhi tesisat sisteminin oluşması için aşağıdakiler sıralanabilir:
– Yapı sakinlerine güvenilir bir temiz su sağlanması ve bu suya herhangi bir sıvının karışmasının önlenmesidir.
– Aygıt sayısı, sağlanan suyun miktar ve basınç yönünden uygun bir sistem kurulması, gerekli hallerde suyun depolanmasıdır.
– Pis su drenaj sisteminin tıkanma ve kirlenmelerden, katı madde birikimlerinden uygun bir bakımla korunmasının sağlanmasıdır.
– Kabul edilebilir bir tesisat ömrü için uygun boru ve donatım malzemelerinin seçilmesidir.
– Temiz su ve pis su sistemlerinde uygun ayırma, yalıtım ve havalandırmanın sağlanmasıdır.
Temiz suyun sağlıklı bir şekilde kullanım yerlerine kadar iletilmesini, kirli ve pis suların toplanarak bina dışına çıkarılmasını sağlayan boru ağına sıhhi tesisat, bu boru tesisatını yapana da sıhhi tesisatçı denir. Sıhhi tesisatçılık insan sağlığının korunmasıyla doğrudan ilgilidir. Şehirleşme ve modern hayat, ihtiyaçlarla birlikte tesisat ve tesisatçılığın önemini artırmıştır. Aynı şekilde kullanılan araç gereç ve teknikler de gelişmiştir. Temiz su, ilk çağlardan beri insanoğlunun varlığında önemli bir rol oynamıştır. İnsanoğlu temiz su kaynaklarını buldukları yerlere yerleşmiş, kaynaklar kuruyunca veya kirlenince yeni yerler aramıştır. Hindistan‟da İndu Vadisi‟nde yapılan kazılar, 3000–6000 yıl kadar önce burada yaşayan insanların sıhhi tesisat yaptıklarını ortaya koymuştur.
Sıhhi Tesisat Boruları Montajında Dikkat Edilecek Hususlar
Erişilebilirlik
Su borularının kullanma ömrü, yapıların ömrüne göre kısadır. Çeşitli nedenlerle arızalanması, onarım ya da değiştirme gereksinimi duyulması mümkündür. Su borularına kolayca ulaşılabilmesi için mimari tasarım sırasında önlemler alınmalıdır. Bu maksatla boru ve tesisat bacaları yapılması doğru olur.
Estetik
Borular açıkta ve gömme (ankastre) olarak döşenebilir. Açıkta döşenen borular birbirlerine olduğu kadar duvarlara da paralel ve aralıkları birbirine eşit olmalıdır. Ancak ne kadar muntazam döşenirse döşensin zamanla kirleneceğinden, açıkta olan boru güzel görünmeyebilir. Estetiğin ön planda tutulduğu yerlerde boruları gömme olarak döşemek doğru olur.
Donma
Sıvı halden katı hale geçen suyun hacmi 1/12 kadar artacağından boruların patlamasına neden olur. Donmadan dolayı boru en zayıf yerinden patlar. Boruyu dondan korumak için iç duvarlara ve nispeten sıcak yerlerden geçirme doğru olur. Borunun yalıtılması yararlı olmakla beraber, çok soğuk havada yeterli süre bekleyince suyun donmasını önleyemez. Ancak yalıtılmış boruda suyun donması daha geç olur. Boru fazla sıcaklık değişmelerine maruz kalmadığından genleşerek büzüşmesi az olur. Kullanılmayan binalarda borulardaki suyun donmaması için su boşaltılmalıdır. Donmuş boruların açılması için sıcak suya batırılmış bezle sarmak, üzerine sıcak su dökmek, ateşle veya alevle ısıtmak gibi yöntemler uygulanır.
Koç Vuruşu
Ani kapanan bir musluk veya vana suyun hızının birdenbire sıfıra düşmesi, borudaki basıncı 15–20 katına çıkarabilir. Basınçta artı ve eksi yönde büyük dalgalanmalar olur ve bu dalgalanmalar, basınç normale dönünceye kadar devam eder. Borular sarsılarak gürültü meydana gelir. Hatta borunun patlaması bile mümkündür. Koç vuruşunun şiddeti suyun akış hızı ile etkilidir. Koç vuruşunun önlenmesi için musluk ve vanaların birdenbire kapanmaları önlenmeli, boru çapları büyük seçilerek suyun hızı azaltılmalıdır. Tesisattaki aşırı basıncı düşürmek için basınç düşürme vanaları kullanılmalıdır. Basıncın yüksek olduğu tesisatta lastikten musluk contası kullanılmamalıdır. Ani kapanan armatürlerden önce hava cebi yapılarak önlenebilir. Hava cebindeki hava, bir yastık görevi yaparak elde olmayan nedenlerle oluşan koç vuruşu etkisini azaltır.
Eğim
Yatay boruların uzunluğuna göre yaklaşık 0,005‟e kadar eğim verilir. Kısa mesafelerde eğim bir miktar artırılabilir. Eğimin doğrultusu su sayacıdır. Ancak mecbur kalınırsa birden çok noktaya da eğim verilebilir. Düşünülecek bir hususta tesisat suyu doldurulurken borulardaki havanın su akıtma yerlerine kolayca yükselebilmesinin sağlanmasıdır.
Gürültü
Tesisatta su kullanılmaya başlandığında tesisatta hışırtı ve takırtı olur. Su hızının fazlalığı su çıkış ağzında hışırtı yapar. Tesisatın herhangi bir noktasında hava ve su akışı başladığında takırtı oluşturur. Su sayacı, yıkama deposu (rezervuar), contası gevşek musluklarda tıkırtı ve titreşimler halinde gürültüler meydana getirir. Bu gürültüler boru ve kelepçelerle binaya iletilerek rahatsızlık verir. Boru ile kelepçe veya konsol arasına lastik gibi yumuşak maddeler konarak titreşimlerin gürültüsü büyük ölçüde giderilebilir. Varsa gevşek contalar değiştirilir. Gürültüyü önlemenin bir yolu da suyun akış hızını azaltmaktır. Bunun için basınç düşürücüler kullanılır.
Boruların Tespiti
Borular duvar ve tavanlara özel askı ve kelepçeler ile tespit edilir. Kelepçeler ve askılar arasında bırakılacak aralık borunun çapına olduğu kadar yatay veya düşey konumda olmasına da bağlıdır. Boru ile kelepçe arasına ses yapmaması için lastik konulması gürültü oluşumunu engeller.
Binanın Oturması
Çeşitli nedenlerle bina zamanla oturur. Bunu önlemek mümkün değildir. Yapılacak iş binaya giren ve çıkan boruları temel duvarından büyük çaplı bir boru içinden geçirmektir. Boru ile kovan arası yumuşak bir macun, bitüm veya silikon türü malzemelerle doldurulur.
Su Dağıtımının Denetlenmesi
Şehir su şebekesindeki su basıncı 5-6 katlı binalar için yeterli olabilir. Ancak daha yüksek yapılarda üst katlara su çıkmaz. Bu nedenle basınç arttırıcı ek sistemler kullanılır. Bodrum katta bulunan su deposuna, besleme hattı bağlanır. Depo çıkışına bağlanan hidrofor ile su basıncı, kat sayısına ve daire sayısına göre arttırılarak bütün katlarda ve dairelerde istenilen basınçta su akması sağlanır. Yapılan tesisatın denenmesi tesisat döşenip bütün işler bittikten sonra su verilir. Kolonlardaki en üst muslukların açılması ile tesisatın havası alınır ve borular su ile doldurulur. Daha sonra tesisat tulumba ile kullanılacağı basıncın 1,5 katı bir basınca tabi tutularak en az 10 dakika kadar basınç tecrübesi yapılır. Sızıntılar varsa giderilir.